محمد بن علي بن نعمان، ابوجعفر، کوفي صيرفي معروف به احول و ملقب به مؤمن طاق
يکي از ثقات [1] و برجستگان اصحاب امام صادق (ع) [2] است [3] که لقب مؤمن طاق دارد [4] ؛ چون در طاق المحامل کوفه دکاني داشته؛ نه آن چنان که صاحب قاموس و تاج اللغة گفتهاند که طاق قلعهاي در طبرستان بوده و محمد بن نعمان در آن جا سکونت داشته [5] ، که اين اشتباه است.
در زمان محمد بن نعمان پول قلبي پيدا شده بود که اکثر مردم تشخيص نميدادند، مؤمن طاق قلب و سالم را از يکديگر تشيخيص ميداد و از هم جدا ميکرد، لهذا دشمنان وي و بدخواهان مذهب جعفري، او را شيطان طاق ميخواندند. [6] .
مؤمن طاق نيز، مانند هشام بن حکم، در علم کلام قدرتي تمام داشت، و از متکلمان عصر خويش محسوب ميگشت [7] ، و امام صادق (ع) در اين زمينه او را ستوده بود. [8] .
او مصنفات بسياري، مانند: کتاب الاحتجاج در امامت اميرالمؤمنين (ع) و کتاب رد بر معتزله در امامت مفضول، و کتابي در امر طلحه و زبير و عايشه [9] ، و کتابي در رد خوارج و مناظراتش با آنان، و کتابي در مجالس وي با ابوحنيفه و فرقه مرجئه دارد. [10] .
او کتابي نيز به نام «افعل لا تفعل» دارد که مرحوم ثقهالاسلام آقاي حاج شيخ آقا بزرگ تهراني، قدس سره، در الذريعه، فرموده: «کتاب افعل لا تفعل لا بي جعفر محمد بن علي بن النعمان بن ابيطريفة البجلي الاحول الصيرفي الاحول الصيرفي الملقب بمؤمن الطاق يروي عن الامام ابيعبدالله الصادق عليهالسلام و هو احد الاربعة الذين هم احب الناس اليه احياءا و امواتا. قال النجاشي: رايت هذا الکتاب عند احمد بن ابيعبدالله الحسين عبيدالله بن الغضائري و هو کتاب کبير حسن»، صاحب کتاب افعل لا تعفل، ابوجعفر محمد بن علي بن نعمان احول صيرفي است که ملقب به مؤمن طاق است، و از امام صادق (ع) روايت ميکند، و او جزء چهار نفري است که، مرده و زنده ايشان، محبوبترين مردم نزد امام جعفر صادق (ع) بوده. نجاشي گفته: من آن کتاب را نزد ابنغضائري ديدهام، و آن کتاب بزرگ و خوبي است. [11] .
مؤمن طاق مناظرات و مباحثاتي با مخالفين داشته که ما بعضي از آنها را ذکر ميکنيم:
پی نوشت ها:
[1] رجال الطوسي، ص 359.
[2] رجال الطوسي، ص 302.
[3] مؤمن طاق از اصحاب امام کاظم (ع) نيز شمرده شده است (رجال الطوسي، ص 359 - خلاصه، علامه حلي، ص 67).
[4] رجال نجاشي، ص 228.
[5] تاج العروس، مجلد 6، ص 428 و قاموس اللغه، باب القاف، فصل الطاء.
[6] اختصاص، شيخ مفيد، ص 204 - رجال کشي، ص 163 - رجال نجاشي، ص 228 - خلاصه، علامه حلي، ص 67 - بحارالانوار، ج 47، ص 394.
[7] فهرست ابنالنديم، ص 250.
[8] اختصاص، ص 204 - بحارالانوار، ج 47، ص 394.
[9] فهرست ابنالنديم، ص 250.
[10] رجال نجاشي، ص 228.
[11] الذريعه، ج 2، ص 261.
