نقش زبان در سعادت و شقاوت انسانها

و اياکم أن تذلقوا ألسنتکم بقول الزور و البهتان و الاثم و العدوان [1] .
مبادا زبانتان را به گفتار دروغ و تهمت و گناه و دشمني آلوده سازيد.
«اياکم» در اين روايت نهي نيست بلکه تحذير است؛ به اين معنا که حضرت امام صادق عليه‏السلام مي‏فرمايد: اي مؤمنان، مواظب باشيد که زبان شما نلغزد و مرتکب گناه نشود چرا که انسان در معرض اشتباه و فراموشي است و بايد هميشه هوشيار و مواظب باشد.
«ذلاقت» به معناي فصاحت و زبان آوري و «زلاقت» به معناي لغزش است.
عبارت بعد از «اياکم» اگر «تزلقوا» باشد، معناي عبارت اين است که از اين که زبانتان به لغزش دچار گردد، و قول زور و بهتان بر آن جاري گردد حذر کنيد، اما اگر «تذلقوا» باشد، يعني خوش زباني‏هايتان را در قول زور و بهتان قرار ندهيد.
کنترل زبان نسبت به تقوا مانند آب است نسبت به زندگي. همان طور که بدون آب زندگي ناممکن است بدون بازداشتن زبان از گناه به دست آوردن ملکه تقوا ممکن نيست. اگر زبان کنترل گردد جلو بسياري از گناهان گرفته مي‏شود. انسان‏ها همان طور که با دست و پا و چشم و گوش خود گناه مي‏کنند با زبان نيز مرتکب گناه مي‏شوند، اما اگر تمام گناهان اعضاي بدن را با هم جمع کنند به اندازه‏ي گناهان زبان نمي‏شود.
امام زين‏العابدين عليهم‏السلام مي‏فرمايد: ان لسان ابن آدم يشرف علي جميع جوارحه کل صباح فيقول کيف أصبحتم فيقولون بخير ان ترکتنا... [2] ؛ هر روز صبح زبان از اعضاي بدن مي‏پرسد: حال شما چطور است؟ آنها جواب مي‏دهند که اگر تو بگذاري حال ما خوب است...» زبان منشأ گناهان بزرگي چون دروغ، غيبت و تهمت است. زبان ممکن است باعث دگرگوني حق و باطل شود، و حق را باطل جلوه دهد و لباس حق بر تن باطل پوشاند. اين زبان است که باعث مي‏گردد يزيد بن معاويه خليفه مسلمانان شناخته شده، و امام حسين عليه‏السلام خارجي و سرکش معرفي گردد.

پی نوشت ها:
[1] در بعضي از نسخه‏ها تزلقوا آمده است. (متن نامه).
[2] کافي، ج 2، ص 115، باب الصمت و حفظ اللسان.