ابوالحسن علي بن محمد سمري، چهارمين و آخرين سفير حضرت ولي عصرعليه السلام است. وي بعد از رحلت حسين بن روح به مقام سفارت منصوب شد و مدت سه سال عهده دار اين منصب بود.
سمري از خانداني متدين و شيعه بوده است که در خدمت گزاري به «سازمان اماميّه» از شهرت زيادي برخوردار بودند و همين اصالت خانوادگي او، باعث شد که در امر سفارت با مخالفت چنداني روبه رو نگردد. [1] .
سمري فرصت زيادي براي فعاليت نداشت؛ به همين دليل مثل نوّاب قبلي نتوانست فعاليتهاي گستردهاي انجام دهد و تغييرات قابل ملاحظهاي در روابط خود و وکلا به وجود آورد؛ ليکن اعتقاد شيعيان به جلالت و وثاقت او، مثل ساير نواب بود و وي مورد قبول و تسالم عموم شيعيان قرار گرفت. [2] .
شش روز قبل از رحلت او توقيعي از سوي امام دوازدهم صادر شد که در آن صاحب الامرعليه السلام مرگ نايب چهارم را پيشگويي و زمان مرگ او را نيز تعيين کرده بود. متن اين توقيع شريف، نماينگر پايان غيبت صغري و انقطاع نيابت خاصه و آغاز غيبت کبري و نيابت عامه است.
اين توقيع در بسياري از کتابهاي حديثي با اختلاف اندکي آمده است.
مرحوم طبرسيرحمه الله در الاحتجاج مينويسد: «دربانان و سفرايي (نواب) که در غيبت صغري مدح بسياري از آنان شد. و مورد رضايت امام زمانعليه السلام بودند، نخستين آنها شيخ موثق ابو عمرو عثمان ابن سعيد عمري است که ابتدا امام هاديعليه السلام او را به اين سمت منصوب کرد و سپس فرزندش امام حسن عسکريعليه السلام او را ابقا نمود و آن مرد بزرگ هم کارهاي آن دو امام را در زمان حيات آنان به عهده گرفت و بعد از آن دو بزرگوار قيام به انجام کارهاي امام زمانعليه السلام نمود، توقيعات و جواب مسائل شيعيان هم، به دست او صادر ميگشت. زماني که عثمان بن سعيد به جوار حق پيوست، فرزندش محمد بن عثمان به جاي وي نشست و رسيدگي به کارهاي او را بر عهده گرفت. وقتي او هم وفات يافت، ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي جانشين وي گرديد. بعد از درگذشت وي، ابوالحسن علي بن محمد سمري به جاي او نشست. هيچ يک از اينان، بدين منصب بزرگ نرسيدند؛ مگر اينکه قبلاً از طرف صاحب الامرعليه السلام فرمان انتصاب آنان صادر ميگشت و شخص قبل از او، جانشين خود را تعيين ميکرد، شيعيان هم تا معجزه صاحب الامر - دليل بر راست گويي و صحت نيابت آنها بود - از آنان آشکار نميشد، گفتارشان را نميپذيرفتند.
هنگامي که زمان رحلت ابوالحسن سمري فرا رسيد و مرگ وي نزديک گرديد، به وي گفتند: چه کسي را جانشين خود قرار ميدهي؟ او در جواب، توقيعي (توقيع) در آورد و به مردم نشان داد که متن آن بدين گونه است:
بسم اللّه الرحمن الرحيم. اي علي بن محمد سمري! خداوند پاداش برادران ديني تو را در مصيبت مرگ تو بزرگ دارد. تو اکنون تا شش روز ديگر خواهي مرد. پس کارهاي خود را جمع کن و درباره نيابت و وکالت به هيچ کس وصيت مکن تا جاي تو بنشيند؛ زيرا غيبت کامل (غيبت کبري) فرا رسيده است. ديگر تا آن روزي که خداي تبارک و تعالي بخواهد، ظهوري نخواهد بود و آن پس از مدت درازي خواهد بود که دلها را به سختي و قساوت فراگيرد و زمين از ستم و بيداد پر گردد. به زودي از شيعيان من کساني ادعاي مشاهده خواهند کرد، بدان هرکس که پيش از خروج سفياني و بر آمدن صيحه و بانگي از آسمان، ادعاي ديدن من را نمايد، دروغگو و تهمت زننده است. قدرت و توانايي از آن خداوند بلند پايه و بزرگ است و بس.
حاضران از توقيع شريف نسخه برداشته و از نزد او بيرون رفتند و چون روز ششم شد، به سوي او بازگشتند و ديدند نزديک است جان به جان آفرين تسليم کند. به وي گفتند: جانشين شما کيست؟ فرمود: خدا را مشيتي است که خود انجام خواهد داد. اين مطلب را گفت و در گذشت و آخرين سخني که از او شنيده شد همين بود. خداوند متعال او را رحمت کند. [3] .
اين حادثه اسف بار در سال 329 ه .ق رخ داد و قبر او در بغداد است.
پی نوشت ها:
[1] آخرين اميد، ص 109.
[2] کمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 517.
[3] الاحتجاج، ج 2، ص 478؛ کتاب الغيبة، ص 395، ح 365؛ کمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 516.
