سخنان این بزرگان از معاصران و مورخان درباره امام علیهالسلام مشتمل بر چند نکته مهم است، از جمله:
1- امام سجاد علیهالسلام از تمام فقهای عصر خود فقیهتر و به امور دینی و احکام شرع آگاهتر بوده است.
2- امام علیهالسلام بالاترین هاشمی زمان خود بلکه برترین فرد قرشی دوران خود بوده است، و این همه مقام به خاطر صفات والا و ویژگیهای برجستهای بود که جز در پدران بزرگوارش کمتر کسی از آنها برخوردار است.
3- وی برترین فرد روزگار خود بوده و از همه کس والا مقامتر و برجستهتر بود و این عظمت به دلیل نسب والای او بود که علاوه بر خصلتها و صفات بلندش از دو سو نسب نیکو داشت و «ابنالخیرتین» بود.
4- وی از همه مردم پارساتر و از زر و زیور زندگانی این دنیا روگردانتر بود و هیچ گونه توجه و اعتنایی بدانها نداشت.
5- آن بزرگوار پارساترین و با تقواترین و محافظترین فرد در دین بوده است.
6- آن حضرت چراغ روشنیبخش دنیا و زینت اسلام بوده است [1] و این عظمت به خاطر راه و روش بزرگوارانه و عطرآگین وی بود که خود نفحهای از نفحات نبوت و امامت بوده است.
7- وی از بهترین، خوشبوترین، بزرگوارترین و با شرافتترین مردمان روزگاران بود.
8- آن حضرت از همه کس فصیحتر و بلیغتر بوده است، دعاها، نصایح و کلمات حکیمانهاش از معیارهای ادبیات عرب و از جمله گرانبهاترین اندوختههای فرهنگی جهان اسلام است.
9- امام علیهالسلام از بخشندهترین مردمان نسبت به مستمندان و از همه کس دلسوزتر و مهربانتر نسبت به درماندگان و محرومان بود.
10- آن بزرگوار از همه کس عبادت و اطاعتش نسبت به خدا بیشتر و کسی در عبادت و اطاعت از خدا - جز پدران بزرگوارش - به پای آن حضرت نمیرسید.
11- امام علیهالسلام از همه مردم خوشخوتر بوده و در اخلاق و آدابش نظیر جد بزرگوارش رسول خدا - صلی الله علیه و آله - بود.
12- آن حضرت برای ریاست و زمامداری امت و رهبری معنوی و مادی جامعه اسلامی بحق شایستگی داشته است.
13- تمام مسلمین بر بزرگداشت آن حضرت و اقرار بر فضیلتش متفق القولند و کسی از مخالفان آن بزرگوار در این باره خدشه نکرده و اختلاف ندارد. این بود برخی از نکات و دقایقی که در کلمات معاصران راجع به امام وجود داشت و مورخان با تمام اختلاف گرایشها و اهدافشان ابراز داشتهاند که خود دلیل بر تفکر والایی است که شیعه معتقد است و میگوید امام باید از تمام مردم زمان خود برتر و داناتر باشد.
پی نوشت ها:
[1] عمر بن عبدالعزیز با این اوصاف آن حضرت را ستوده است.
منبع: تحلیلی از زندگانی امام سجاد (جلد 1)؛ باقر شریف قرشی؛ ترجمه محمد رضا عطائی؛ کنگره جهانی حضرت رضا علیه السلام؛ 1372 .