«تَمَّت» از ماده «تَمَّ» به معنی کامل شدن هر چیز و نیز به پایان و به انجام رسیدن است. راغب اصفهانی میگوید: «تَمام الشَیء» یعنی تمام بودن آن چیز یا به پایان رسیدن آن به حدّی که دیگر نیازی به افزودن چیز دیگری نباشد. «الکَلِمَة» در لغت به معنی گفتار و هر گونه جملهای است و حتّی به سخنان مفصّل و طولانی، «کلمة» گفته میشود. ولی گاهی به اموری همچون قرآن[1] ، سنّت و فرمان الهی[2] و حضرت عیسی علیه السلام[3] نیز «کلمة» گفته شده است. منظور از «کلمة» در این فراز عبارت است از اعتقاد به وحدانیت خداوند و نفی تمام خدایان و بتها. چرا که این اعتقاد از «لا إله إلَّا اللّه» سرچشمه میگیرد و آن را «کلمه عظیمه» نامیدهاند. قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: «إنّ لا إله إلّا اللّه کَلمه عَظیمة کَریمة».[4] .
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: همانا لا اله الّا اللّه، کلمه عظیم و بزرگ و کریم الهی است. آنچه «کلمه عظیمه» را تمام و کامل میگرداند، اعتقاد به ولایتِ ائمّه طاهرین علیهم السلام است و اعتقاد به ولایت، شرط قبولی اعتقاد به خداوند گردیده است.
در احادیث فراوانی، ائمّه معصومین علیهم السلام شرط قبولی «لا إله إلّا اللّه» و حتّی توفیقِ گفتن کلمه توحید و داخل شدن در پناهگاه الهی را قبول ولایت برشمردهاند. قال ابوجعفر علیه السلام: «... إذا کان یوْم القیامة جَمَعَ اللّه تَبارک و تَعالی الأَوَّلین و الآخِرین فی روضَة واحدة فیسلب لا إله إلّا اللّه إلّا مِمّن کان عَلی هذا الأَمْر».[5] . امام باقر علیه السلام فرمودند:... هنگامی که روز قیامت برپا شد خداوند تمامی مردم از اوّلین تا آخرین را در یک مکان جمع مینماید، پس هیچ کس جرأت نمییابد که لا اله الا الله بگوید، مگر کسانی که به ولایت اعتقاد دارند. از این روایت این گونه برداشت میشود که حقیقت توحید با حقیقت ولایت متّحد است و هر یک شرط وجود دیگری است. و به همین دلیل است که همانگونه که «لا اله الا اللّه» پناهگاه خداوند بوده، ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام نیز پناهگاه خداوند است و این بدان معنا نیست که خداوند دو پناهگاه دارد، بلکه منظور آن است که ولایت علی بن ابیطالب و قبول «لا إله إلّا اللّه» دو حقیقت متحد است که باید در کنار هم باشد و معلوم است کسی که به ولایت ائمّه معصومین علیهم السلام اقرار دارد، به نبوّت حضرت محمّد صلی الله علیه وآله نیز معترف دارد.
عن المفضل بن عمار قال: قال ابو عبداللّه علیه السلام: «إنّ اللّهَ تَبارک وَ تَعالی ضَمِنَ لِلمُؤمنِ ضِماناً. قال قلت: وَ ما هو؟ قال: ضَمِنَ لَه اَنَّ هُو أَقرّ لَه بالرُّبوبیة و لُِمحمَّد صلی الله علیه وآله بِالنبوَّة و لِعلی علیه السلام بِالأمامة وَ اَدی ما إفْتَرَضَ عَلَیه ان یسکنه فی جَواره. قال: قُلْت فَهذه و اللّه الکَرامة الَّتی لا تشبهها کرامَة الآدمیین. قال ثُمَّ قال ابو عبداللّه علیه السلام: أَعْملوا قَلیلاً تَتَنَعَمُوا کَثیراً».[6] . مفضل بن عمار میگوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: همانا خداوند برای مؤمن ضمانت کرده است. گفتم: چه ضمانتی کرده است؟ امام فرمودند: ضمانت کرده که اگر او اقرار به پروردگاری خداوند داشته باشد و اقرار به نبوّت حضرت محمّد صلی الله علیه وآله و اقرار به امامت حضرت علی علیه السلام داشته باشد و ادا نماید واجبات خود را، او را در بهشت در جوار خود جای دهد. گفتم: این کرامتِ بزرگی است که با اعمال انسانها برابری نمیکند. امام فرمودند: (از فضل خداوند آن است که) عمل کم انجام دهید و پاداش فراوان دریافت نمایید.
پس به واسطه اعتقاد ولایتِ ائمّه علیهم السلام «کلمة اللّه» که همان اعتقاد به توحید است، تمام و کامل میگردد.شاید منظور از «کلمه»، وجود پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و ائمّه اطهار علیهم السلام است. همانگونه که پیامبر و ائمّه معصومین علیهم السلام خود را به عنوان «کلمه» معرفی مینمایند. قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: «نَحْن کَلِمة التَّقْوی وَ سبیل الهُدی».[7] . پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: ماییم کلمه تقوا و راه هدایت. قال الرضا علیه السلام: «نَحْن کَلمة التَّقْوی و العُرْوة الوُثْقی».[8] . امام رضا علیه السلام فرمودند: ماییم کلمه تقوا و دستگیره محکم الهی. پس به واسطه محبّت و موالات ائمّه علیهم السلام، این «کلمه» که همان وجود پیامبر و ائمّه طاهرین است، کامل میشود و ارتباط بین رسالت و ولایت تمام شده و برقرار میگردد.
پی نوشت ها:
[1] بنگرید سوره مبارکه انعام، آیه 115.
[2] بنگرید سوره مبارکه یونس، آیه 19.
[3] بنگرید سوره مبارکه آل عمران، آیه 45.
[4] التوحید، صدوق، ص 23.
[5] بحارالانوار، ج 68، ص 95.
[6] التوحید، صدوق، ص 3.
[7] الخصال، ص 432.
[8] بحارالانوار، ج 24، ص 184.
منبع: پرچمداران هدایت، تدبری در زیارت جامعه کبیره؛ سید احمد سجادی؛ انتشارات اسوه؛ چاپ اول خرداد 1388.
