شهر «کوفه» در سال 17 هجري به دستور عمر خليفه دوم و به دست سعد بن ابي وقاص فرمانده سپاه مسلمانان در جنگ با ايرانيان پيريزي شد. هدف از تأسيس اين شهر، بنيانگذاري يک پادگان نظامي در نزديکي ايران، به منظور پشتيباني نيروهاي عمل کننده در داخل ايران بوده است. [1] .
عمر دستور داده بود که گنجايش مسجد اين شهر، به گونهاي باشد که بتواند تمام جمعيت نظامي را در خود جاي دهد و مسجدي که طبق اين دستور ساخته شد، ميتوانست چهل هزار تن را در خود جاي دهد. [2] .
بنابراين ميتوانيم به اين نتيجه برسيم که شهر کوفه، در آغاز تأسيس حدود چهل هزار جمعيت نظامي داشته است و با توجه به اينکه بسياري از اين جمعيت، زن و فرزند خود را نيز همراه داشتهاند، با احتساب حداقل يک زن و يک فرزند براي هر سرباز، به جمعيتي معادل 120 هزار تن براي اين شهر هنگام تأسيس دست مييابيم.
امام عليعليه السلام در سال 36 هجري اين شهر را به عنوان محل خلافت خود برگزيد. از آن پس اين شهر در تاريخ پر فراز و نشيب خود، حوادث فراواني را پشت سر گذاشته است. [3] .
مردم اين شهر در طول تاريخ - به رغم دارا بودن صفات برجسته و پسنديده - داراي صفات ناشايست و نکوهيدهاي نيز بودهاند که در سخنان حضرت عليعليه السلام و امام حسينعليه السلام به خوبي منعکس شده است.
از روايات استفاده ميشود که کوفه، پس از ظهور و قيام حضرت مهديعليه السلام پايتخت حکومتي و مرکز خلافت و مقر دولت آن بزرگوار خواهد بود.
«مفضل از امام صادقعليه السلام سؤال ميکند: سرور من، خانه حضرت مهديعليه السلام و محل اجتماع مؤمنان کجا خواهد بود؟ آن حضرت ميفرمايد: «دارُ مُلکِهِ الکُوفَة وَمَجْلِسُ حُکْمِهِ جامِعُها وَبَيْتُ مالِهِ وَمَقْسَمُ غَنائِمِ المُسلِمينَ مَسْجِدُ السَّهْلَةِ وَمَوضِعُ خَلَواتِهِ الذکَواتُ البيضِ مِن الغَريينِ»؛ «مقر حکومتش، کوفه و مجلس حکمفرمايياش مسجد جامع آن و بيتالمال و محل تقسيم غنايم مسلمانان، مسجد سهله خواهد بود و خلوتگاه او موضعي استکه ريگهاي سفيدسرزميننجفاست». [4] .
در روايتي از مردم کوفه در زمان حضرت مهديعليه السلام، به عنوان خوشبختترين مردم ياد شده است. [5] .
«روزي از روزها امام صادقعليه السلام در نقطهاي پشت کوفه دو رکعت نماز گزارد و به يار با وفايش ابان بن تغلب فرمود: اينجا محل خانه قائمعليه السلام است». [6] .
اصبغ بن نباته گويد: «روزي در مسجد کوفه گرد حضرت بوديم؛ آن حضرت درباره فضايل مسجد کوفه سخن بسيار فرمود و در پايان گفت: زماني خواهد رسيد که اينجا نمازگاه مهدي از فرزندانم خواهد بود». [7] .
شيخ طوسي نيز درباره ورود حضرت مهديعليه السلام به کوفه چنين نقل کرده است: «يَدْخُلُ المَهْدِيُّ اَلْکُوفَةَ وَبِها ثَلاثُ راياتٍ قَدْ اِضْطَرَبَتْ بَيْنَها فَتَصْفُولَهُ فَيَدْخُلُ حَتَّي يَأتِيَ المِنْبَرَ وَ يَخْطِبَ وَلا يَدرِي النّاسُ ما يَقُولُ مِنَ البُکاءِ...»؛ [8] ( [ مسجد کوفه) «در حالي که سه پرچم در کوفه به شدت درگير است، او وارد کوفه ميشود. پس کوفه براي او مسخّر ميشود. او وارد کوفه شده بر فراز منبر قرار گرفته، به ايراد خطبه ميپردازد. مردم آن قدر اشکِ شوق ميريزند که متوجه سخنان او نميشوند».
«از امام باقرعليه السلام پرسيدند: پس از مکه و مدينه کدامين بقعه از بقاع پروردگار افضل است؟ فرمود: «کوفه، سپس در ضمن شمارش ويژگيهاي کوفه فرمود: عدالت خداوند در آنجا ظاهر ميشود، و قائمعليه السلام و ديگر قائمان - قيام کنندگان به قسط که پس از او ميآيند - در آنجا ساکن ميشوند». [9] .
علاوه بر اينکه کوفه مرکز حکومت مهديعليه السلام خواهد بود، از روايات مربوط به «رجعت» استفاده ميشود که پايتخت دولتکريمه خاندان وحي نيزخواهد بود.
مفضل در ضمن يک حديث بسيار طولاني از امام صادقعليه السلام در زمينه رجعت امام حسينعليه السلام نقل ميکند: «امام حسينعليه السلام بااين علمها ولشکرها حرکت نمود، وارد کوفه ميشود. آن روز بيشتر مردمان در آنجاگرد ميآيند. پسکوفه را شهردفاعي و مرکز فرماندهي خود قرار ميدهد». [10] .
پی نوشت ها:
[1] محمدبن جرير طبري، تاريخ طبري، ج 3، ص 145.
[2] ياقوت حموي، معجمالبلدان، ج 4، ص 491.
[3] وقعه صفين، ص 3.
[4] بحارالانوار، ج 53، ص 11.
[5] منتخب الاثر، ص 488.
[6] الکافي، ج 4ص 576.
[7] منلايحضرهالفقيه، ج 1، ص 231.
[8] کتاب الغيبة، ص 468.
[9] تهذيبالاحکام، ج 6، ص 31.
[10] مختصرالبصائر، ص 189؛ بحارالانوار، ح 53، ص 35.
