در خوشي و ناخوشی محتاج دعاييم

بخش سوم از سلسله مقالات دعا:

اگر با دعا بر گرفتاري‌ها پيشدستي كنيم ،‌اشك و تضرعمان براي اهل ملكوت ، پذيرفتني است و به ما نخواهند گفت :« تا پيش از اين كجا بوده‌اي ؟!»(1) پس نيازمندي ما به دعا ، در هنگام سلامت و آسايش ، بيش از هنگامي نيست كه در سخت روزي ،روزگارمان مي‌گذرد(2) و براي همين شايسته است كه كيفيت دعاي ما در زمان سخني با وقتي كه در حالت عادي و آرام هستيم ، يكسان باشد .

امام باقر ( عليه السلام ) مي‌فرمايند :

ينبغي للمومن أن يكون دعائه في الرخاء نحواً من دعائه في الشده .(3)

براي مومن سزاوار است كه دعايش در حال آسايش ،‌همانند دعايش در سختي باشد .

تلقي غلطي است اگر دعا را فرآيندي يك سويه بدانيم و ارتباطي يك طرفه قلمداد كنيم . اگر بنده‌اي خدا را مي‌خواند ، بايد منتظر پاسخ آن هم باشد اگر با پروردگارش نجوا مي كند ، بايد به جواب شنيدن هم اميدوار باشد . اگر به كسي توفيق دعا دادند ، قطعاً بهره‌اي از استجابت برايش در نظر گرفته‌اند و خداوند ابا دارد از اين كه دستي به آسمان رفته را خالي باز گرداند .

امير المومنين «عليه السلام » فرمودند :

.... من اعطي الدعاء لم يحرم الاجابه...(4)

آن را كه دعا دادند از اجابت محروم نمي‌ماند .

دعا كليد گنج اجابت

همانگونه كه ابرها آبستن بارانند و بارش متراكم در درون آنها ذخيره شده است ، دعا هم مخزن و گنجينه‌ي اجابت است .

امام صادق«عليه السلام » مي‌فرمايند :

الدعاء كهف الإجابه كما أن السحاب كهف المطر (5)

دعا مخزن اجابت است چنانكه ابر ، مخزن باران است .

البته اين را هم بايد دانست كه ممكن است ابري باران زا به مصلحتي از بارش امتناع كند و دعاگويي ما به روايي خواسته‌مان نينجامد . اما قدر مسلم اين است كه اقبال ما به خداوند ، بي‌پاسخ نمي‌ماند . گو اينكه اين پاسخ صرفاً اعتنا ، پذيرفتن و تحويل گرفتن از طرف خدا باشد .

هيچ دعا كننده‌اي بي‌بهره نيست

گاه دعايي مستجاب مي‌شود ، اما آشكاري آثار آن به تأخير مي‌افتد ، مثل اجابت دعاي موسي و هارون براي نابودي فرعون كه 40 سال پس از دعا آثارش ظاهر شد و فرعون از ميان رفت.(6) ولي به هر روي اين خداي ما آنقدر خواستني است ، اين پروردگار ما آنقدر رئوف است كه اگر چه رخصت دعا به ما دادنش، لطف و منت است ، اما علاوه بر آن صلاح ما را مي سنجد و آنچه به خير ما باشد عطايمان مي‌كند و افزون بر اين ، اگر حاجت ما را بر نياورد ، يا آن دعا را ذخيره‌ي آخرتمان مي‌سازد(7) و يا مثل آن و هم وزن آن دعا و طلب ، بلايي را از سرمان مي‌گرداند.(8)

زيباتر از اين ، گاه خداوند از آن رو كه صداي بنده‌اش را دوست دارد و مي‌پسندد هق هق او در بارگاهش همواره طنين انداز و منعكس باشد ، روايي حاجتش را به تأخير مي‌اندازد تا او بيشتر دعا كند(9) و خدايش را با دلي قرص‌تر بخواند .

برخي حكمت‌هاي برآورده نشدن حاجت

اميرالمومنين «عليه السلام » مي‌فرمايند :

پس دير پذيرفتن او تو را نا اميد نكند ، كه بخشش ] او [ بسته به نيت ] تو [ ست و چه بسا در اجابت دعايت ، تاخير افتد و اين براي آن است كه پاداش خواستار بزرگتر شود و جزاي آرزومند كاملتر ! و چه بسا كه چيزي را خواسته‌اي اما به تو نداده‌اند و بهتر از آن را در آن جهان يا اين دنيا به تو بخشيده‌اند ، يا به خاطر چيزي كه برات بهتر است از تو باز داشته‌اند . و چه بسا چيزي را طلبيده‌اي كه اگر به تو مي‌دادند ، تباهي دينت را در آن مي‌ديدي .پس پرستشت درباره‌ي چيزي باشد كه نيكي آن برايت پايدار ماند و سختي و رنج آن به كنار باشد ، ] چرا [ كه نه مال براي تو پايدار است و نه تو براي مال برقراري !(10)

پی نوشتها :

(1) عن ابي عبدالله « عليه السلام» :«... و اذا لم يكن دعاء فنزل به البلاء فدعاء قيل : أين كنت قبل اليوم ؟» « و چون بسيار دعا نكند و بلايي به او رسد و به دنبالش دعا كند ، به او گفته شود : تا به امروز كجا بودي ؟»

(2) عن اميرالمومنين « عليه السلام » :« ما المبتلي – الذي قد اشتد به البلاء - بأحوج الي الدعاء من المعافي الذي يأمن البلاء » « آن كه به بلايي سخت دچار است به بلاء محتاج‌تر نيست از بي‌بلايي كه بلايش در انتظار است » ( نهج البلاغه ،‌حكمت 234) .

(3) اصول كافي ، ج 4 ، ص 243.

(4) نهج البلاغه ، حكمت 130.

(5) اصول كافي، ج 4 ، ص 21.

(6) مضمون حديث شريف منقول از امام صادق عليه السلام ( اصول كافي ، ج 4 ، ص 245)

(7) ارزش اين ذخيره سازي الهي به حدي است كه در روايات آمده است فرد در روز قيامت آرزو مي‌كند هيچ دعاي مستجاب شده‌ي او به اجابت نمي رسيد و ذخيره‌ي آخرت او مي‌شد .

(8) در بحار به نقل از كتاب مكارم الاخلاق آمده :« هيچ مسلماني نيست كه با دعايي خداي تعالي را بخواند كه در آن دعاء قطع رحم و طلب گناه نباشد مگر آنكه خداوند به سبب آن دعا يكي از سه خصلت را عطا كند : يا حاجتش را به سرعت روا كند ، يا آن را براي آخرتش ذخيره كند ،‌يا مثل آن بدي را از او دفع نمايد .

(9) از امام صادق « عليه السلام » منقول است : « همانا بنده‌اي دعا مي‌‌كند ، پس خداي عزوجل به دو فرشته مي‌فرمايد من دعاي او را اجابت كردم ، ولي حاجتش را نگه داريد ، زيرا من دوست دارم آواي او را بشنوم ...» (‌اصول كافي ، ج 4 ،ص 245)

(10)نهج البلاغه ، قسمتي از نامه‌ي 31 ، در وصيت اميرالمومنين « عليه السلام » به امام حسن «عليه السلام » .