انگيزه‌هاي دعا

بخش پنجم از سلسله مقالات دعا:

انگيزه‌هاي دعا ما براي افراد مختلف ،متفاوت است . گاه براي كسي دعا مي كنيم ، چون به او محبت مي‌ورزيم و مهر او در دلمان موج مي‌زند. وقتي پدري براي فرزندش دعا مي كند يا دوستي را گرفتار مي‌بينيم و براي خلاصيش خدا را مي‌خوانيم ، از روي رأفت و به انگيزه‌ي ارتباطمان است كه دعا گويش مي‌شويم . گاه كسي برايمان كاري كرده است ،هديه‌اي داده است ،‌مشكلي را برايمان حل كرده ،مانعي را از سرمان برداشته ، يا فايده‌اي به ما رسانده و ما براي جبران احسان و لطف و نيكويي او برايش از خدا خير و رحمت مي خواهيم در اين موقعيت ، هر چه درجه‌ي احسان او بالاتر ، و فايده‌اي كه به ما رسانده فراوانتر باشد ، دعاي ما درحق او قوي‌تر و تضرع ما به خاطر او پر مايه‌تر خواهد بود يك وقت هم شده كه به اميد احسان كسي دعايش مي‌كنيم ، همانند گدايي كه براي من و شما دعا مي كند تا از او دستگيري كنيم ؛ گاه دعاي ما نيز چنين است ، دعا مي كنيم تا فردي كه درباره‌اش از خدا طلب نكويي كرده‌ايم ، بخشش و عطايش را زياد دهد و به خاطر رحمي كه بر ما مي آورد ، ما را بهره‌دارتر كند . گاهي هم شده كه از روي احترام و تواضع و خاكساريمان در برابر كسي ، دست دعايمان را صرف او مي‌كنيم ، يا براي تجليل و اظهار تواضع ، آمين گوي دعا براي او مي شويم ، بلكه دعا نگفتن براي او را توهين به او مي‌دانيم.

دعا براي امام عصر (عج) با همه‌ي انگيزه‌ها

دعاي مهر

همه‌ي اين اقسام ، دعا براي وجود حضرت صاحب الامر « عليه السلام » را در برمي گيرد ، او پدر مهربان ماست و برادري كه شباهت قلبش با قلب ما چون سيب دو نيم شده است.(1) مهر مادري‌اش، بستري است كه مهرورزي تمام مادران عالم در آن سيلان مي‌كند(2) ، غريب است(3) و غايب ، و دوستانش در شرار دوري از او گداخته ، مظلوم است و حق و حقوقش فراموش شده ، قرن‌هاست با ابتلاي نهان بودن دست به گريبان است و از اين محنت ، دير زماني مي‌گذرد ، قدر و منزلتش ميان مردم مخفي و مجهول است و حتي مومنين هم در معصيت او و تقصير در جبران عنايات او دستي بر آتش دارند . اينها را كه بدانيم آيا قلب سنگي‌مان رقيق نمي شود ؟ و غظلت غبار آلوده‌ي وجدانمان رنگ نمي‌بازد ؟ آيا نخواهيم فهميد كه دعا براي زود بازگشتنش و صحت و سلامتش ،‌نيكي به پدر است و محبت به مادر و رعايت حق برادري ؟ آيا از ياري دادن اين غريب وانهاده و اين مظلوم گمشده در اوهام ، دريغ مي‌كنيم ؟ آيا دلجويي از اين غمزده‌ي محنت كشيده و اين اندوهگين عزلت نشين ، يادمان مي‌رود ؟

راستي ، اگر از گرفتاري دوستي يا بي‌اهميت بودن مردم به شخصيت مهمي رنجيده مي‌شويم . شما را به خدا بدانيم كه صاحبمان گرفتار است و كسي اعتنايش نمي‌كند. حواسمان باشد كه اين سرو صداهاي زودگذر و شادماني‌هاي فراموش شدني ، كه سالي يك بار به پا مي كنيم ، براي اظهار چهره‌ي او و قدرداني از او نه كافي كه اندك است و گفتن و شنودن از او و دعاخوان او بودن ، بايد ثانيه به ثانيه‌مان را بپوشاند .

دعا در برابر احسان

ما در نعمت غوطه‌وريم و لطف الهي دم به دم ما راكفايت مي‌كند ،‌تا آنجا كه نمي‌توانيم اين نعمت‌ها و الطاف را شماره كنيم. هر نفسمان ، سلامتيان ، محيط مذهبي كه در آن تنفس مي‌كنيم ، فرزندان صالح و رفاه تامين شده و از همه اينها مهمتر ، هدايت و نعمت بلند ولايت علوي و محبت مهدوي ، قطره‌اي از اقيانوس رحمت و عطاي الهي است ، و امام عصر واسطه‌ي اين اقيانوس رحمت و عطاي الهي است ، و امام عصر واسطه‌ي اين نعمت‌هاست . به خاطر اوست كه باران مي‌بارد و درخت به بار مي‌نشيند و نهرها جاريند(4) ، به خاطر اوست كه سقف آسمان بر سر زمينيان خراب نمي‌شود و زمين ،‌مردمانش را فرو نمي‌كشد .(5) ما پروانه‌ي وجودمان را به واسطه‌ي او گرفته‌ايم و زنده‌ايم چون او اراده كرده است و مگر نه اين كه خداوند او را پروردگار زمين قرار داده است(6) و امور عالم به دست با كفايت اوست ؟ خلاصه هر چه را به هر كه بدهند اول با او دست به دست مي‌كنند ، پس اين كه هستيم به اجازه‌ي او و نعمت و رزق و روزي گرفتنمان كار الطاف اوست و اينگونه است كه عجزمان را در به زبان آوردن و برشمردن مهر و احسان او – چه رسد به شكر و جبران آنها - وجدان مي‌كنيم.

حال كه اين احسان ، بي‌نهايت است و اين عنايت ، بي پايان ؛ آيا رواست كه براي يك « اللهم عجل لوليك الفرج » گفتن ، كسل باشيم؟ آيا جزاي اين احسان چيزي جز احسان است ؟(7)

هر چه بيشتر دعا كنيم ، نگاهش بيشتر به ما مي‌افتد ، هر چه خالصانة‌تر به خاطرش بر در غيب بكوبيم ، بيشتر از كنارمان مي‌گذرد ، هر چه خاضعانه‌تر و مداوم‌تر و مصرانه‌‌تر به خاطرش خداخواني كنيم ، جلب محبتش را فزونتر كرده‌ايم . ما گدايان عنايت اوييم و بايد كه تملق او بگوييم و همواره براي خرميش دعا كنيم ، تا نهر ترحمش به سمت باريك راه ما هدايت شود و اوكف دست گدايي‌مان ، سكه‌اي به نقش صاحب الزمان بگذارد .

دعاي خضوع

آيا از آن عزيز ، عظيم‌تر و گرامي‌تر و برجسته‌تر و مسن‌تر و عالم‌تر و با فضيلت‌تر و زيباتر مي‌شناسيم ؟ آيا از آن سفر كرده ، پر قدرت‌تر و خواستني‌تر و والاتر و بلند مرتبه‌تر سراغ داريم ؟ دعا براي او تعظيم و تكريم اوست و اظهار فروتني در مقابل او و تجليل و توقير و احترام به او .

نبايد انديشيد كه نبودنش در ميان ما ، او را از ما غافل كرده است . بلكه اولاً او هست و درد اين است كه ديده‌ي بينايي يافت نمي شود . ثانياً همه‌ي ما بارها شنيده‌ايم كه او در رعايت حال ما و در به فكر ما بودن ، هرگز اهل اهمال و سهل انگاري و فراموشي نيست(8) و اگر يك حاضر در اين كره‌ي خاكي نفس بكشد ، كسي جز او نخواهد بود . پس او همواره‌ همنشين ماست و ما در حضور اوييم؛(9) اين است كه بايد در مقابلش چون غبار برخاسته از قدمش ، فرو بنشينيم .

پی نوشتها :

(1) امام رضا «عليه السلام » فرمودند : « الامام الوالد الشفيق و الاخ الشقيق ..» امام .... پدر دلسوز و برادر همزاد است (‌اصول كافي ،كتاب الحجه ).

(2) « الامام .... الام البره بالولد الصغير » امام ..... مادر دلسوز نسبت به طفل كوچك است . (‌همان ).

(3) امام كاظم « عليه السلام » در وصف حضرت صاحب «عليه السلام » فرمودند :« هو الطريد الوحيد الغريب » او طرد شده تنهاي غريب است .( كمال الدين ، باب 34).

(4) مضمون فرمايش امام صادق « عليه السلام » (‌اصول كافي ،كتاب الحجه ، باب النوادر )

(5) مضمون فرمايش امام صادق « عليه السلام » (اصول كافي ، كتاب الحجه ، باب ان الارض لاتخلو من حجه).

(6) بحار الانوار ، ج 7 ، ص 326.

(7) سوره الرحمن ، آيه 60 .

(8) اشاره به متن توقيع امام عصر «عليه السلام » به شيخ مفيد ( احتجاج ،ج 2 ، ص 323).

(9) امام صادق «عليه السلام » مي‌فرمايند :« فأحضرونا جميعا... » همه‌ي ما را حاضر بدانيد ( غيبت نعماني ، باب ،ج2 ).